Venijnboom (Ned.)

Yew (Eng.)

Taxus baccata (bot.) is een inheemse naaldboom. Hij groeit erg langzaam, maar heeft een lang leven. Hij zou zelfs de het langst levende plantaardige wezen op aarde zijn. Hij is de patriarch van lang levende wouden en was in oude tijden de enige altijd groene boom. Men heeft fossiele resten van de taxus gevonden die 140 miljoen jaar oud zijn. Deze boom heeft de verschillende klimaatveranderingen overleeft, zich aangepast en leeft nog steeds. Nadat de gletjers  zich na de laatste Ijstijd terug getrokkken hadden, bestond 80% van de grote Europese bossen uit taxusbomen.

Volkeren van de noordelijke hemisfeer zoals de Kelten, Grieken, Romeinen, Germanen en de Noord-amerikaanse Indianen begrepen de betekenis van deze bijzondere boom.

Voor de druïden (Keltische priesters), die in reïncarnatie en de christenen die in de wederopstanding geloven, is de Taxus symbool voor het eeuwige leven.

Hij speelt vooral in de Engelse mythologie een belangrijke rol.

In de Keltische traditie is Taxus de oudste en meest vereerde boom van de wereld. Het magische wiel waarmee de Ierse druïde Mag Ruith kon vliegen, bestond uit taxushout.

Sommige Engelse mensen geloven dat taxusbomen ouder zijn dan de kerken in hun omgeving. Zij menen dat de kerken gebouwd werden op een plek waar taxusbomen groeiden.

Zijn reputatie t.a.v. een lang leven verdankt de Taxus aan de wijze waarop hij groeit. Als hij niet gesnoeid wordt, groeien zijn takken naar de grond, gaan wortelen en vormen nieuwe boompjes die rond de centrale boomstam opgroeien als aparte, maar met elkaar verbonden bomen. Na een tijdje onderscheiden zij zich niet meer van de moederboom. Het geheel lijkt dan op een grote struik met vele takken. Zo werd de taxus symbool van dood en wedergeboorte: het nieuwe komt voort uit het oude.

Onder een Taxus werden in Engeland vaak rituele bijeenkomsten gehouden. De heilige boom werd gezien als poort naar de wereld van de geesten.

Op kerkhoven plantte men stekjes van de Taxus om de overledenen te helpen bij het vinden van de weg naar het hiernamaals.

Men plantte ook een taxus graag naast een bron om daarmee dank te betuigen voor het zuivere drinkwater.

Er bestaat ook een oude traditie om het kruis, symbool van dood en wederopstanding, van taxushout te snijden.

Over de beroemde taxusbomen van Nevern in Wales zegt men dat zij een rode bloedachtig vloeistof afscheiden uit sympathie met het lijden van Christus. Taxustakken werden vaak op Palmzondag in processies gedragen en altaren werden ermee versierd. Ook plukte men taxustakken op Nieuwjaarsdag om het nieuwe jaar te begroeten.

In de school van de baarden (Keltische zangers) gebruikte men taxusstaven om liederen met veel coupletten te kunnen onthouden.

De Nederlandse naam venijnboom heeft betrekking op de voor mensen en vee giftige pitten in de rode bessen bladeren. In de Engelse traditie heeft men het niet over het venijn van de boom, maar over mystieke kracht die het kwaad op afstand houdt.

Het woord taxus is afgeleid van het Griekse taxon wat boog betekent, want van taxushout werden bogen en schilden gemaakt. Van taxus is het woord toxisch (giftig) afgeleid. Het verwijst naar de giftige delen van de boom. Anderen beweren dat taxus komt van het Latijnse texo wat weven betekent. De taxusbast werd vroeger namelijk ook gebruikt voor weef - en vlechtwerk. Baccata duidt op de rode schijnbessen.

Andere namen voor taxus zijn in het Nederlandse taalgebied booghout, iemenbos, wijpalm en Iepe. In de Achterhoek spreekt men ook van de snotterbezieboom en in Noord-Limburg van de doodsboom.

Robin Hood en zijn bende zouden hun kracht ontleend hebben aan bogen van taxushout. Robin werd begraven nabij een taxus.

Een christelijke legende spreekt van een taxus die bij het sterven van Christus donker werd van smart en de gelofte aflegde om dodelijk te zijn voor mens en dier.

Heksen gebruikten taxustakken - geplukt tijdens een maansverduistering – om er heksenzalf van te maken. Hiermee ingesmeerd, konden zij vliegen.

Wanneer men een taxustakje op het lijf draagt, wordt het kwaad verjaagd.

Kalveren sloeg men met een taxustwijg bij de naamgeving om kwade tover te weren.

Achter de kerk van Fortingall in Perthshire (dorp in Schotland) groeit een reusachtige 3000 jaar oude taxus. Van hem wordt gezegd dat hij in verband staat met dood en wederopstanding van Jezus. Inwoners van deze plek vertellen dat Pontius Pilatus, die Romeinse stadhouder die Jezus tot de dood aan het kruis veroordeelde, onder zijn takken speelde toen hij kind was omdat zijn vader een Romeinse legionair geweest zou zijn die in Schotland gestationeerd was.

In de Ierse mythologie is Taxus één van de 5 heilige bomen, uit de geestenwereld op aarde gebracht. Van de Tree of Ross (Ierse naam voor taxus) zegt men, dat hij afstamt van de paradijsboom. In de Brehon Laws (oude Ierse wetten) wordt hij genoemd als één van de zeven stamhoofdbomen. Volgens een verhaal was het bezit van een taxus reden voor een oorlog die ‘Yew Tree of the Disputing Sons’ genoemd werd.

Taxus is de laatste van de 20 bomen van het Keltische boomorakel (ogham), een systeem waarin die druïden hun wijsheid tot uitdrukking brachten.

De hoge status van taxus wordt ook duidelijk in een Iers verhaal waarin een varkensherder droomde dat hij een taxus op een rotsblok zag met een kapel op de voorgrond. Engelen gingen in en uit. Hij vroeg een druïde om deze droom te interpreteren die verklaarde dat de rots de troon van de toekomstige koningen van Munster symboliseerde. Diegene die als eerste een vuur aanstak onder een taxus zou de eerste koning zijn.

In het tragische liefdesverhaal van Baile en Ailinn, stierf Baile van verdriet over het verlies van de mooie Ailinn. Nadat zij begraven was, groeide er spontaan een taxus op haar graf.Tussen zijn takken verscheen het hoofd van het meisje.

In Schotland plantte de priester St. Ninian meerdere taxussen op kerkhoven, zoals de beroemde Fortingall Yew in Perthshire waar Beltanevuren ieder jaar in een scheur van de stam ontstoken worden (Beltane is het Keltische lentefeest).

Taxus baccata was al voor de oude Grieken en Romeinen een boom waar je respect voor moest hebben. Een taxustak diende vaak als toverstaf waarmee je mensen in steen kon veranderen of verlossen. Vanwege het donkere groen van zijn zachte naalden was de taxus voor de Grieken een boom van treurnis. Geen wonder dat hij vaak op kerkhoven aangeplant werd. Taxus was de boom van de onderwereld door zijn donker voorkomen. Taxustakken werden bij begrafenissen als krans gedragen. De furies (mythologische wraakgodinnen) droegen fakkels van taxushout.

De Engelse dichter Wordsroth zegt over de taxusbomen het volgende (vrij vertaald):

....donker lijken zij de niet ingewijde:

een zuilachtige schaduw,

op de kale, roodbruine bodem,

( gekleurd door het eeuwig groene loof).

.

Het is een feest met vreugdeloze bessen,

waar onder het dak van takken rond het middaguur

spookachtige gedaantes verblijven.

Zwijgende toekomst, bevend van vrees en hoop,

skelet van de dood en de schaduw van de tijd,

gelijk een tempel;

door de natuur verheven door met mos bedekte altaren.

Iemand anders dichtte n.a.v. de kroning van een vorst:

Een beker vervaardigt van taxushout

gewijd aan u, vorst,

als herinnering aan oude tijden.

Jij zelf, gelijk een taxus

bent taai en stevig

omdat jouw wortels

ver reiken in de aarde

en de takken naar de hemel.

Taxus was ook een heilige boom bij de Germanen. Een sjamaan die onder een taxus zat was in staat naar andere werelden te reizen. Hij kon daar dingen zien die voor de gewone Germaan verborgen bleven. Men werd gewaarschuwd om niet onder een Taxus te gaan slapen omdat men dan misschien nooit meer wakker zouden worden.

Volgens het Germaanse epos Edda is de markt van de godenstad Asgard beplant met taxusbomen. Zij waren gewijd aan de god Thor/Donar.

Wat ik nu schrijf, is iets wat je zelf moet uitproberen en ervaren. In contact komen met een Taxus door meditatief onder zijn takken te gaan staan of de stam aan te raken, kan je van angsten bevrijden en je inspireren voor de oplossing van je problemen. De omhullende takken met zijn donkergroene, zachte naalden kunnen je tot rust brengen.

Voor de botanische beschrijving klik op Taxus .

Startpagina