Wierookboom (olibanumboom)
Boswellia sacra of serrata (bot.)
Frankincense tree, Indian olibanum tree (Eng.)
Arbre à encens de l’Inde, boswellie, oliban (Frans)
Weihrauchbaum (Duits)
Burseraceae - gomboomfamilie
Wie regelmatig naar de mis in een katholieke kerk gaat, zal vertrouwd zijn met de geur van wierook. Het wordt daar traditioneel gebruikt als symbool van de met de rook naar de hemel opstijgende gebeden. De oude Egyptenaren wisten al dat je met geuren het psychische welbevinden kon beïnvloeden. Wierook en mirre werden vaak toegepast. Zij wisten ook dat het hielp tegen reuma. In het Nieuwe Testament wordt bericht dat de Wijzen uit het oosten voor het Jezuskind gaven meebrachten:
wierook als symbool van verering, mirre als symbool van lijden en sterven, goud als symbool voor het goddelijke koningsschap van Jezus.Herkomst
Wierook is het hars die uittreedt uit de bast van de wierookboom. Deze is inheems in de droge gebieden van Zuid-Afrika, Somalia, Ethiopië, Eritrea, Egypte, Nubië, Oman, Arabië, India en Soedan. Hij groeit daar tussen rotsen tot een hoogte van 1200 m.
Naamgeving
Het woord wierook betekent gewijde rook. Olibanum is een verbastering van het Arabische woord al leban wat uit Libanon betekent. Volgens andere bronnen is olibanum afgeleid van het Hebreïsche woord lebona wat zuiverheid betekent.
Tegenwoordig is wierook een verzamelnaam geworden voor een mengsel uit verschillende geurstoffen. In India noemt men het wierookhars salai guggul.
Plantkenmerken
Boswellia sacra is een altijd groene, kleine boom met dikke takken die 5-8 m hoog kan worden. Hij heeft een papierachtige schors, geveerde, leerachtige bladeren en kleine stervormige gelige bloemen die zich tot kleine roodbruine steenvruchtjes ontwikkelen.
De geurige hars ‘parelt’ uit de bast, om zich te beschermen tegen wonden.
Oogst
Tussen eind maart en begin april begint de oogst van wierook die maanden duurt. Daarbij worden stam en takken ingekerfd. Tijdens de eerste fase oogst men minderwaardig hars. Drie weken later wint men hars van aanvaardbare kwaliteit die steeds beter en zuiverder wordt. Afhankelijk van leeftijd, grootte en conditie van de boom worden 3-10 kilo hars per seizoen geoogst. Nadat meerde jaren achter elkaar geoogst werd, volgt een meerjarige rustpauze voor de boom.
De geurende rook van de smeulende wierookhars wordt tijdens de mis in de katholieke en orthodoxe kerk sinds ca. 500 n.Chr. tot heden vanuit wierookvaten verspreid als symbool voor het ten hemel opstijgende gebed. Het gaat dan meestal om een mengsel van wierook en andere rookmiddelen b.v. benzoë, mirre, galbanum, zistrose, styrax, laurier enz.
Gebruik vroeger
Wierook werd al lang voor de geboorte van Christus gebruikt, waarschijnlijk als middel om de goden gunstig te stemmen. Omdat in het heidense Kanaän wierook gebruikt werd, wilde men van deze geurstof in het oude Israël niets weten. Later is men bezweken en deed hij intrede in de
tempelgodsdienst. Vanaf 540 v.Chr. bevond zich voor het gordijn van het Allerheiligste het rookofferaltaar waar ’s morgens en ’s avonds een rookoffer met wierook gebracht werd. Wierook en mirre worden in het Oude Testament vaak genoemd. Men vermengde wijn met mirre en wierook en gebruikte deze dan om mensen die terechtgesteld waren, te verdoven.In de verschillende tijden van de
Egyptische farao’s werd wierook bij rituele handelingen en bij het mummificeren gebruikt. De harsparels van de wierook noemde men ‘zweet van de goden’. Het was een aromatisch, desinfecterend, ontstekingsremmend rookmiddel.
Het uitroken van het huis met wierook werd al in de oudheid toegepast. In de Oudegyptische dodencultus zag men in wierook een middel tegen de macht en de stank van de dood. Egyptische reliëfs laten zien dat men wierook in potten bewaarde en voor verjongende gezichtsmaskers gebruikte.
Ook de Soemerers, Babyloniers en Perzen kenden wierook. Hij verving vaak de traditionele mens-en dieroffers. Bij bepaalde gebeden liet men wierookkorrels in speciale vaten (acerra) in het vuur verbranden. Wanneer keizers en andere belangrijke personen in een optocht een stad betraden, werden zij begeleid door wierookgeuren als teken van waardering, maar ook om de stank van de open riolering te verdoezelen. De Romeinse keizers lieten zich vereren als ‘ Dominus et Deus' (Heer en God) en eisten dat hun beeltenissen onder gebruikmaking van rookoffers vereerd werden.
Uit de geschriften van de Griekse arts Hippocrates weten we dat wierook een vaste plaats in de Griekse geneeskunde had.
De vroege christenen wezen de goddelijke verering van de keizer af en werden daarom vervolgd. Wierook werd door hen alleen bij begrafenissen gebruikt.
Doorslaggevend voor de invoering van wierook in de christelijke kerkdiensten was de reorganisatie van de kerkleiding door keizer Constantijn. De geestelijken, vooral de bisschoppen, kregen een nieuwe rechtsstatus. Zij waren nu rijksambtenaren in een zeer hoge positie. Daardoor konden zij ook recht spreken. Bij de intocht van een hoge geestelijke werden nu brandende kaarsen en smeulende wierookvaten gedragen.
De Chinezen branden wierook om
hun voorouders en huisgoden te eren. In Japan maakt het deel uit van de
Shintorituelen.
.
Gebruik in het heden
Etherische wierookolie wint men m.b.v. waterdamp-destillatie vanuit het hars. Hij heeft een zoete geur en wordt in de parfumindustrie, cosmetica en medicijnen gebruikt.
Wierookstaafjes worden gebruikt om een prettige, ontspannende sfeer te scheppen.
Wierook als geneesmiddel
In de traditionele
oosterse geneeskunde werd het innerlijke gebruik van wierook-harsparels gebruikt om geest en verstand te versterken.In de traditionele
Europese natuurgeneeskunde werd wierook volgens vermeldingen in oude kruidenboeken, hoofdzakelijk bij reumatische aandoeningen ingezet.De Duitse kruidendeskundige
Hildegarde van Bingen zette wierook in tegen doofheid en tinnitus.In China gebruikte men wierook voor de behandeling van lepra.
Tegenwoordig worden wierookproducten gebruikt bij chronische ontstekingen b.v. Morbus Crohn of Poly-artritis, omdat zij nauwelijks bijverschijnselen hebben.
Aan de universiteit van Tübingen (Duitsland) heeft men wierook als ondersteunend geneesmiddel ingezet om de weefselzwelling van hersentumoren te verminderen zodat hoofdpijn en verlammingen verdwenen.
Werkzaam zijn de boswellia-serrata-zuren.
Wierookolie wordt voor de ouder wordende huid en bij acné toegepast. Het voorkomt rimpel-en littekenvorming. De etherische wierookolie werkt verlichtend bij ontstekingen van de ademhalingswegen (inhalatie en massage).
Wierook werkt rustgevend, zorgt voor een goede stemming, is antiseptisch en slijmoplossend. In de
ayurvedische geneeskunde wordt wierook als verjongingsmiddel toegepast. Ayurveda is een verfijnde, holistische geneeswijze, die gebruik maakt van de natuurlijke grondstoffen als medicijn om de balans tussen lichaam en geest met de omgeving te herstellen.Dat wierook de leer-en geheugenprestatie verhoogt, werd in de laatste jaren door dierproeven en testreeksen met mensen aan de Medical University of Isfahan(Iran) door prof. H. Alai bekrachtigd.
Wierooksoorten
Afrikaanse wierook – Boswellia frereana
Chinese wierook – Boswellia neglecta
Soedaanse wierook – Boswellia papyrifera
Indiase wierook – Boswellia serrata