Sorbus domestica (bot.)

Service tree (Eng.)

Sorbier domestique (Frans)

Speierling, Haus-Eberesche, Sperberbaum (Duits)

Rosaceae – roosfamilie

De peerlijsterbes is een oude fruitboom die bij ons zelden aangeplant wordt. De oude Grieken en Romeinen teelden deze boom al om zijn vruchten. Sinds de 9^e eeuw werd de peerlijsterbes ook in Midden-Europa geteeld, vooral in de Duitse en Oostenrijkse wijnbouwgebieden.

Later prefereerde men andere fruitsoorten. Zelfs in het wild is deze boom nu zeldzaam. Om te voorkomen dat hij volledig zou verdwijnen, heeft men hem in gemengde eikenbossen, parken en oude fruittuinen aangeplant. In 1993 werd de peerlijsterbes in Duitsland tot boom van het jaar uitgeroepen, waardoor hij bij het publiek weer bekender werd. Sindsdien werden weer nieuwe, jonge exemplaren aangeplant.

In het wild vinden wij hem tegenwoordig op het schiereiland Krim, aan het Zwarte Meer, in Midden-en Zuidoost-Europa, op de Balkan en in de Middellandse zeegebieden. Ook aan de zuidkust van Wales komt hij voor.

De peerlijsterbes is een langzame groeier en wordt van alle sorbus-soorten het hoogst, namelijk 12-15 m. Als bosboom kan hij zelfs 30 m hoog worden. Deze grote bomen hebben een brede kroon. De bladeren lijken op die van de lijsterbes. Zij zijn oneven geveerd en hebben 12 tot 16 blaadjes. Opvallend bij oude bomen is de ruwe, perenboomachtige schors. De lichtroze bloemen verschijnen in april/mei in tuilen. Een deel van de bloemen ontwikkelt zich tot peer - of appelvormige vruchten die van september tot oktober rijpen. Het zijn schijnvruchten en zo groot als een kers of pruim. De van de boom afvallende vruchten zijn groen, geel of geelgroen, aan de door de zon beschenen zijde ook rood. Het gehalte aan looistof (tannine), appelzuur en vitamine C is het grootst in halfrijpe toestand. De vruchten zijn dan wrang en ongenietbaar.

Zij moeten enkele weken liggen voordat zij voor consumptie geschikt zijn. De aan de boom gerijpte vruchten zijn na de eerste nachtvorst zacht en zoet en vallen dan van zelf van de boom af. Zij worden in Duitsland ook wel eens op de markt aangeboden.

Het uitgeperste sap van rijpe vruchten wordt vooral gebruikt als bijmenging bij appelsap en appelwijn, die daardoor aromatischer, houdbaarder en lichter verteerbaar worden.

Bekend hiervoor is de appelmost ‘Frankfurter Äppelwoi’ uit Hessen (Duitsland). Uit de vruchten kan men ook likeur en azijn winnen.

Daarnaast kunnen zij gebruikt worden bij het vervaardigen van jam en gelei. In Bulgarije worden de vruchten ook tot chutney verwerkt. In Rusland worden zij aan fruittaarten toegevoegd.

De peerlijsterbes houdt van een zacht klimaat en een voedingsrijke, liefst kalkklei of leemhoudende bodem en een lichte, zonnige plek. Hij is enigszins vorstgevoelig.

Snoeien en verplanten zijn niet aan te bevelen, omdat de boom niet van de verstoring van zijn wortelsysteem houdt.

Vermeerdering vindt plaats door zaaien, maar dat is een vrij moeilijk karwei omdat de zaden moeilijk kiemen. Maar ook enten is mogelijk met als onderstam meidoorn of kwee.

Vooral jonge boompjes kunnen last hebben van de schimmel venturia inaequalis. Ook oudere exemplaren kunnen bevallen worden, maar zullen er niet veel problemen mee hebben.

Sorbus domestica pomifera heeft appelvormige vruchten.

Sorbus domestica pyrifera heeft peervormige vruchten.

Pyrifera is in de wilde natuur vaker te vinden dan Pomifera.